De Brein Omgevings Methodiek (BOM) is aanvankelijk ontwikkeld door Dr. Anneke van der Plaats. Via het BreinCollectief zijn meerdere BOM-projecten uitgevoerd. Vanaf 2009 tot nu heb ik ervaring opgedaan in de omgevingsgerichte benadering voor meer dan zestig woongroepen in allerlei bestaande en nieuwe locaties. De methodiek is verder ontwikkeld en verfijnd. De lessen voor medewerkers en coaches zijn geactualiseerd op basis van nieuwe inzichten.
Omgevingszorg voor mensen met dementie rust op drie pijlers:
- de fysieke omgeving: de bouw en inrichting van het gebouw, de huiskamers, de sanitaire ruimtes, de gangen, beleefplekken, licht en geluid
- de werkprocessen (eten en drinken, structuur van de dag), zingeving en tijdbesteding
- communicatie en bejegening met mensen met dementie en met collega’s
Stress in relatie tot de omgeving
Mensen functioneren in relatie tot de omgeving. Die is veelal bepalend voor hoe wij ons gedragen en werkzaamheden en activiteiten uitvoeren. Mensen met dementie zijn in nog sterkere mate afhankelijk van de omgeving. Zij raken makkelijk gedesoriënteerd. Het niet herkennen van de omgeving, het niet weten wat ze moeten doen, leidt vaak tot gevoelens van falen. Ouderen hebben daarbij ook te maken met afnemende werking van zintuigen, zoals zien, horen en ruiken.
Als de omgeving gunstig is (herkenbaar, overzichtelijk, duidelijk) kan iemand beter functioneren waardoor onrust, een uiting van stress, afneemt en welbevinden en doelgericht gedrag weer mogelijk wordt.
Het emotionele brein en het cognitieve brein
Het emotionele onderbrein en het bovenbrein (cognitieve brein) werken samen en dat zorgt voor doelgericht gedrag. Verstand en gevoel werken samen en stuurt onze reacties. Bij mensen met dementie is dat evenwicht verstoord. Daardoor reageren zij allereerst vanuit hun emotionele brein. Dat zorgt voor meer intuïtieve en impulsieve reacties. Mensen met dementie zijn gevoelig voor stemmingen van anderen. Door de omgeving herkenbaar, vertrouwd en duidelijk te maken wordt iets van dat evenwicht hersteld en ontstaat er meer doelgericht gedrag. Daardoor wordt de zelfstandigheid en het gevoel van eigenwaarde versterkt en voorkomt falen.
Het geheugen
Een van de kenmerken van de ziekte van Alzheimer en dementie is dat het geheugen achteruit gaat. Herkenbaarheid, duidelijkheid zijn belangrijke voorwaarden om goed te kunnen functioneren. Uiteindelijk herinnert men zich de periode tot het 25e jaar-30e jaar het beste. Ook dit gegeven krijgt een andere dimensie in relatie tot de omgeving.
Projectmatige aanpak
Door middel van observaties op locatie, het opleiden van medewerkers en het aanpassen van de bouw en inrichting wordt er planmatig gewerkt aan verbetering. Een belangrijk hulpmiddel is het opleiden van geselecteerde medewerkers tot coach omgevingszorg bij dementie.
